Blog

Życie potrafi nas zaskakiwać. Tak było w przypadku jednej z moich Klientek, który odnalazła w swojej skrzynce pocztowej korespondencję z sądu niemieckiego, zawierającą informację o śmierci jej dziadka, z którym nie utrzymywała kontaktu oraz o znalezieniu się kręgu jego potencjalnych spadkobierców ustawowych.

Niestety, z korespondencji nie wynikało bynajmniej, aby spadkodawca pozostawił jakikolwiek majątek spadkowy. Sąd niemiecki wyraźnie poinformował bowiem, iż spadek odrzuciła najbliższa rodzina spadkodawcy, w tym ojciec Klientki, ze względu na zadłużenie masy spadkowej. W momencie otrzymania takiej korespondencji pojawia się szereg pytań oraz wątpliwości. Klienci pytają czy rzeczywiście muszą podejmować jakiekolwiek działania celem odrzucenia spadku oraz jakie będą konsekwencje zaniechania takiego działania. Nadto wiele wątpliwości wywołuje forma odrzucenia spadku, jak i termin na jego dokonanie.  Poza tym korespondencja z sądu niemieckiego jest wysyłana listem zwykłym. Pojawia się także zatem pytanie, czy taką korespondencję, bez potwierdzenia jej odbioru, można rzeczywiście traktować jako skuteczne poinformowanie o dziedziczeniu ustawowym po zmarłym spadkodawcy?

W pierwszej kolejności należy pamiętać, iż od dnia 17 sierpnia 2015 r. w krajach członkowskich Unii Europejskiej obowiązuje Europejskie Rozporządzenie Spadkowe (dalej jako EPS). Treść tego Rozporządzenia stanowi zarówno o tzw. jurysdykcji sądowej jak i o prawie materialnym właściwym  do rozpoznania ogółu spraw spadkowych po danym spadkodawcy (w tym także w zakresie sprawy o odrzucenia spadku). Podkreślić należy, iż EPS ma pierwszeństwo przed krajowym prawem państw członkowskich, co oznacza iż znajduje ono w pełni zastosowanie przed regulacjami wynikającymi z polskiego kodeksu postępowania cywilnego czy też kodeksu cywilnego. Zgodnie z przepisami EPS wyznaczenie sądu właściwego oraz wyznaczenie właściwego prawa materialnego do rozpoznawania ogółu spraw spadkowych odbywa się poprzez odwołanie do kryterium zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy, rozumianego jako centrum życiowe spadkodawcy. Powyższe oznacza, iż jeżeli spadkodawca przed śmiercią koncentrował swoje interesy życiowe na terenie Niemiec tzn. zamieszkiwał tam, pracował lub pobierał różnego rodzaju świadczenia, korzystając ze służby zdrowia, czy też usług bankowych, to zagadnienie odrzucenia spadku po takim spadkodawcy będzie podlegała pod jurysdykcję sądu niemieckiego, jak i zastosowanie do niego znajdą przepisy prawa niemieckiego. Nie ma zatem znaczenia kwestia obywatelstwa spadkodawcy, jak i położenie jego majątku spadkowego na terenie Polski.

Następnie, gdy wiemy już, prawo którego państwa znajdzie zastosowanie, koniecznym jest ustalenie terminu, w którym należy dokonać odrzucenia spadku. Zgodnie z § 1944 ust. 3 BGB termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy gdy spadkodawca w chwili rozpoczęcia biegu tego terminu przebywa za granicą. Bieg terminu rozpoczyna się w chwili, w której spadkobierca dowiedział się o prawie do nabycia spadku i o podstawie powołania. W przypadku Klientki, rozpoczęcie biegu terminu nastąpiło z momentem odebrania korespondencji sądowej. Z uwagi na fakt, iż doręczenie nastąpiło na terenie Polski, gdzie Klientka na stałe przebywa, przysługuje jej termin 6 miesięcy na odrzucenie spadku. Gdyby jednak Klientka odebrała korespondencję na terenie Niemiec, a zwróciła się o poradę do mnie jako prawnika specjalizującego się w sprawach transgranicznych, należałoby działać niezwłocznie, gdyż w takim przypadku zgodnie z § 1944 ust. 1 BGB termin wynosiłby zaledwie 6 tygodni. Wskazać także należy, iż sądy niemieckie co do zasady dokonują doręczenia tylko listem zwykłym. Takie doręczenie należy traktować jako skuteczne. W sytuacji gdy kontakt ze spadkodawcą oraz jego najbliższą rodziną był w pełni poprawny należy przyjąć, iż termin na odrzucenie spadku rozpoczyna biec z momentem dowiedzenia się o śmierci lub ewentualnie z momentem dowiedzenia się o odrzuceniu spadku przez osoby powołane do spadku w pierwszej kolejności.

Skoro znamy już termin na odrzucenie spadku zwrócić należy uwagę na możliwe formy takiego odrzucenia. Zaznaczyć należy, iż forma odrzucenia spadku powinna być dostosowana do okoliczności sprawy i terminu jaki pozostał na jego dokonanie.  Nadto w terminie zakreślonym przez § 1944 BGB sąd niemiecki musi zostać powiadomiony o dokonanym odrzuceniu.  Takie powiadomienie jest wysyłane wraz z odpowiednim pismem przewodnim. W zakresie zatem formy odrzucenie spadku zalecanym jest konsultacja ze specjalistą, który dobierze ją do okoliczności sprawy oraz potrzeb Klienta. Odrzucenie spadku w prawnie niemieckim, podobnie jak w polskim systemie prawnym, skutkuje powołaniem do spadku zstępnych odrzucającego spadkobiercy (dzieci, wnuki, prawnuki). W szczególności, gdy w kręgu tych osób znajdują się małoletni niezbędnym pozostaje podjęcie dodatkowych działań, które także powinny zostać skonsultowane ze specjalistą w danej dziedzinie. 

Na koniec pamiętać także należy, iż podobnie jak w prawie polskim, w prawie niemieckim  brak dokonania odrzucenia spadku w zakreślonym terminie skutkuje jego przyjęciem wraz z przyjęciem odpowiedzialności za długi spadkowe. (§ 1967 ust. 1 BGB) Powyższe co do zasady oznacza, iż niemieccy wierzyciele spadkowi będą mogli dochodzić zaspokojenia z majątku spadkobierców przebywających na terenie Polski.

Kancelaria oferuje pełne, kompleksowe wsparcie w procedurze odrzucania spadku. Dwujęzyczność świadczonych usług powoduje brak konieczności dokonywania tłumaczeń przysięgłych dokumentów doręczonych przez sąd niemiecki. Prowadzimy korespondencję z sądem niemieckim oraz z niemieckimi urzędami celem przykładowo uzyskania aktu zgonu spadkodawcy. Zapraszamy do kontaktu! Kancelaria świadczy również usługi zdalnie.