Blog

Wraz ze zmianą Kodeksu Cywilnego, od dnia 18.10.2015, zgodnie z art. 1015§2 kc, dla wszystkich spadków otwartych od tej daty, brak złożenia przez spadkobiercę oświadczenia odnośnie spadku w terminie 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o tytule swojego powołania skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Czym właściwie jest odpowiedzialność z dobrodziejstwem inwentarza i w jakich przypadkach ma ona w ogóle znaczenie? Otóż gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie żadnych długów, pojęcie to nie ma dla spadkobierców żadnego znaczenia. Natomiast gdy wraz z przyjęciem spadku dochodzi do dziedziczenia długów, to limit odpowiedzialności spadkobierców za nie wyznacza stan czynny spadku (wartość aktywów), ustalona w spisie inwentarza wykonanym przez komornika albo w wykazie inwentarza. Oznacza to, że wierzyciele co do zasady mogą od spadkobierców żądać spłaty długów tylko do wartości oddziedziczonych aktywów. 

Wątpliwości i kłopotów nie ma jeśli stan czynny jest wyższy od długów spadkowych. Wówczas oczywistym pozostaje, że spadkobiercy zaspokajają wszystkich wierzycieli spadkodawcy. Co natomiast w sytuacji, gdy długi przewyższają, i to znacznie, stan czynny? Niestety w  przepisach nie ma jednoznacznych odpowiedzi w przedmiocie kolejności zaspokajania wierzycieli. Wyłaniają się bowiem dwa stanowiska. Zgodnie z pierwszym z nich, należy zaspokoić każdego z wierzycieli proporcjonalnie. Drugie natomiast stanowisko wskazuje, aby poszukiwać analogii w zaspokajaniu wierzycieli w treści art. 1025 kpc. Zgodnie z tym stanowiskiem, spłata wierzycieli powinna następować według odpowiednich kategorii. Pamiętać należy, że drugi ze sposobów jest często poddawany krytyce w orzecznictwie (tak ostatnio SN w wyroku z dnia 24 września 2020 r., sygn. akt: IV CSK 31/19). Zadania nie ułatwia spadkobiercom również komornik sporządzający spis inwentarza. Z momentem sporządzenia bowiem spisu działalność komornika się kończy. Komornik nie ustala bowiem kolejności spłaty poszczególnych wierzycieli, a zatem to zadanie spoczywa na spadkobiercach. 

Zaznaczyć należy, iż przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie oznacza, iż  spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi tylko odziedziczonym majątkiem. Wierzyciel z tytułu długów spadkowych może bowiem skierować egzekucję do całości majątku spadkobiercy, a zatem jego majątku osobistego / bądź stanowiącego składnik majątku wspólnego z małżonkiem (wynagrodzenie za pracę itp.) oraz odziedziczonych ruchomości bądź nieruchomości (według własnego wyboru). Sytuacja staje się problematyczna dodatkowo gdy odziedziczymy nieruchomość obciążoną hipoteką, a ponadto spadkodawca posiadał jeszcze inne długi, aniżeli ten wynikający z ustanowionej hipoteki. Może bowiem dojść do sytuacji gdy dokonamy spłaty jednego z wierzycieli w wyniku wszczętej przez niego egzekucji komorniczej (np. wskutek zajęcie rachunku bankowego) i spłata ta wyczerpie całość stanu czynnego spadku. Następnie o spłatę upomni się jednak inny wierzyciel spadkodawcy którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką. Czy wówczas spadkobierca może się powołać na wyczerpanie stanu czynnego spadku i spać spokojnie? Niestety nie. Zgodnie z art. 74 ustawy o księgach wieczystych i hipotece odpowiedzialność rzeczowa nie doznaje żadnego uszczerbku względem przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Powyższe prowadzi także do powstania ryzyka, iż spadkobiercy będą zmuszeni dwukrotnie zaspokajać wierzycieli spadkodawcy z wartości nieruchomości, co może przybrać właśnie postać odpowiedzialności osobistej do wartości owej nieruchomości (jako stan czynny spadku) oraz postać odpowiedzialności rzeczowej z samej nieruchomości. 

Podsumowując, przy przyjmowaniu spadku należy rozważyć wszystkie aspekty konkretnej sprawy. W konsekwencji, może się bowiem okazać, iż przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wpędzi spadkobierców w wielkie koszty oraz kłopoty, a tym samym stanie się przekleństwem.

Profesjonalna porada prawna pomoże ograniczyć powyższe ryzyka, tak aby móc w pełni świadomie podjąć decyzję odnośnie spadku. W razie dodatkowych pytań zapraszamy do kontaktu!